Nüfus

NÜFUS VE YERLEŞME

1-      ARAZİ DURUMU

İlçenin yüzölçümü 330 km2 olup, ortalama rakım 10 metredir. İlçemizin önemli akarsuları Doğu Karadeniz Dağlarının kuzey istikametinde doğup ilerledikçe yan kollar alarak büyüyen Sulaklı, Baltacı ve İkizdere adeta birbirlerine paralel olarak Karadeniz’e ulaşır. Bu dereler ve yan kolları Karadeniz Dağlarının ilçemiz sınırları içinde kalan bölümünü yine birbirine paralel şekilde bölmüştür. Böylece ilçemiz arazileri sahilden güney yönüne doğru giderek yükselen fakat doğu-batı yönünde birbirine hemen hemen paralel derin vadiler şeklinde engebeli bir konum içerisinde bulunmaktadır. Bu vadiler arasında da yanyana uzanan sırtlar veya yörede “Kıran” tabir edilen tepecikler sıralanır. Bu tepelerden en yükseği Eskice Tepesidir. Doğu Karadeniz Dağlarının bir bölümü ilçemiz sınırlarında kalmaktadır. Sulaklı Deresinin batısından Değirmendere’ye kadar olan dağlara Trabzon Dağları, Sulaklı Deresinin doğusunda olan bölümüne de Soğanlı Dağları denir.

İlçemiz güneyindeki bu dağlık bölgenin eteklerinde çeşitli yüksekliklerde plato ve yaylalar bulunur. Bu platoların kuzey yönünde denize doğru alçalan ve özellikle vadi yamaçlarında ormanlar yer almaktadır. Esasen oldukça fazla yağış alan yöremiz bitki örtüsü yönünden de zengindir. Hemen her çeşit ağaç, çoğunlukla da kendiliğinden yetişerek bütünüyle orman görünümü vermektedir.

2. NÜFUS DURUMU

            Ülkemizde nüfus sayımının başladığı 1927 yılında nüfus büyüklüğü bakımından il’in en büyük ilçesi olan Of’un nüfusu idari değişikliklerden önemli ölçüde etkilenmiştir. 1948 yılında Çaykara’nın ilçe olmasıyla Çaykara ve Dernekpazarı, 1990 yılında da Hayrat ve Balaban’ın Of’tan ayrılmasından sonra Of bugün toplam 78.560 yaşayan nüfusuyla Trabzon’un ikinci büyük ilçesidir. 2000 yılı genel nüfus sayımına göre tespit edilen bu nüfusun 25.478’i ilçe merkezinde, 52.082’si kırsal kesimde yaşamaktadır. Kırsal kesim nüfus yoğunluğu Solaklı ve Baltacı Deresi vadisinde ve sahile yakın kesimlerde odaklaşmıştır. Yüksek kesimlere çıkıldıkça nüfus yoğunluğu düşer.

ÇİZELGE

       İlçemizde özellikle 2. Dünya Savaşından sonra ekonomik nedenlerle nüfusun ilçe dışına geçici veya daimi olarak göçtüğü izlenmektedir. 1997 Genel Nüfus tespitine göre de ülke genelinde en çok göç veren ilçelerimizden biri olmuş. Toplam nüfus 1990 Genel Nüfus Sayımına göre 3500 kişi azalmıştır. Göçen nüfus genellikle erkek olmuş, aile kırsal kesimde kalmıştır. İlçede gelir kaynağı olarak çay üretilmektedir. Özellikle ziraatin yapıldığı bahar ve yaz aylarında ilçede nüfus yoğunluğu artmaktadır. Kış mevsiminde ise nüfus, eğitim ve diğer nedenlerle büyük kentlere göç yüzünden azalmakta, özellikle kırsal kesimler adeta boşaltılmaktadır.

A. NÜFUS SAYIMLARI VE NÜFUS ÖZELLİKLERİ

Of nüfus yoğunluğu bakımından daima ülke ortalamasının üstünde nüfusa sahip olmuştur. Of’taki nüfus hareketleriyle ilgili olarak ilk bilgilere 1515 yılına ait salnamelerde rastlıyoruz.Osmanlı Devleti zamanında nüfus kişi sayısı şeklinde değil hane sayısı şeklinde ele alınıyordu. Bunun için aşağıda verilen nüfus verileri kişi olarak değil, hane reisi şeklinde düşünülecektir.

1831 Osmanlı Nüfus Sayımında Trabzon ve çevresinde 72715 erkek hane reisi yaşadığı görülmektedir. Bunun 11431’i gayrimüslüm idi. En kalabalık 2 yerleşim birimi 18940 kişi ile Of, 12985 kişi ile Sürmene idi.

1870 Trabzon Vilayeti Salnamesine göre bu dönemde 26387 erkek nüfusu ile Of Sancağı, Trabzon’un toplam erkek nüfusunun % 27’sini barındırmaktaydı. Bu nüfusun 25975’i Müslüman, 442’si ise Rum idi.

1881-1882-1893 Osmanlı nüfus sayımında Of’ta 30163 kadın, 29697 erkek olmak üzere 59860 Türk,  797 Rum nüfusu vardı. Cumhuriyet döneminden sonra ilçe nüfusu hakkındaki bilgiler daha çok aydınlığa kavuşmaktadır.

1927-1997 yılları arasındaki nüfus durumu aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

1945 yılına kadar nüfusta bir artış varken 1950’de nüfusta belirgin bir biçimde azalma olmuştur. Bunun nedeni Çaykara’nın Of’tan ayrılıp ilçe olmasıdır. Yine 1990’da Hayrat ve Balaban’ın Of’tan ayrılmaları nüfusu azaltan etken olmuştur. Buna rağmen Of, nüfus yoğunluğu bakımından Trabzon’un ikinci büyük ilçesidir.

B- İÇ VE DIŞ GÖÇLER

İlçemizde 1970’li yıllardan önce, ekonomik nedenlerle nüfusun bir kısmı –özellikle erkekler- geçici veya daimi olarak göçtüğü izlenmiştir. Bunlardan bir kısmı kolay uyum sağlayan yapısıyla gittiği yerde yerleşmiş, işini kurmuştur. Bir kısmı da kazandığı parayla tekrar geri gelmiştir. Ancak çayın ekonomik değer kazanmasından sonra göç olayı yavaşlamıştır.

   İlçemizde özellikle 2. Dünya Savaşından sonra ekonomik nedenlerle, ilçe dışına geçici ve daimi olarak göç yaşanmıştır. 1929 yılında halk arasında “Seller Senesi” olarak bilinen sel felaketinde Solaklı Deresinin taşmasıyla, vadi içerisinde bulunan Cumapazarı ve Taşhanpazarı’nda birçok kişi, devlet tarafından ülkemizin çeşitli yerlerine iskan edilmişlerdir. Çoğu Çanakkale, Muş, Van, Hatay (Kırıkhan)’a yerleştirilmişlerdir.

1960’lı yıllardan sonra başta İstanbul, Ankara, İzmir olmak üzere büyük şehirlere göç olmuştur. Çay üretiminin yaygınlaşması göçü nispeten durdurmuşsa da sona erdirmemiştir. Nitekim son nüfus sayımına göre Of göçün en fazla yaşandığı yerlerden biri olmuştur. Dış göçler de 1960-1970’li yıllarda özellikle Almanya, Hollanda, Belçika başta olmak üzere batılı ülkelere olmuştur. Daha sonraki yıllarda, özellikle inşaat alanında Türk şirketlerinin yanında çalıştırılmak üzere Ortadoğu ülkelerine göç olmuştur. Ortadoğu ülkelerine olan göçler daha çok erkek nüfus olmasıyla dikkat çeker.

Çay ürününün gelişme seyrine uygun olarak Kamu ve özel sektörün Of ve çevresinde kurdukları çay fabrikaları, küçük sanayi sitesi ve konutlaşma Of’ta yoğun iş potansiyeli oluşturdu. Köylerden ve yakın ilçelerden göç faaliyetleri arttı. Geçici ve sürekli olan bu göçler, ilçede iş hacminin artmasına, yerleşim alanlarının genişlemesine neden oldu. Köylerde, ziraatın yapıldığı bahar ve yaz aylarında köylerde; kış mevsiminde ise eğitim nedeniyle ilçe merkezinde nüfus artışı olmaktadır.

             KENTLEŞME

      Of son on yılda kentleşme açısından hızlı bir ilerleme kaydetmiştir. Öyle ki bugün şehrin merkezi sayılan alanlar, bundan 0n yıl öncesine kadar tek evin olmadığı alanlardır. Nüfus   Solaklı Deresi ve Baltacı Deresi Vadisinde yoğunlaşmıştır. Düz arazinin az olması evlerin birbirine çok yakın  olmasına neden olmuştur. Solaklı Deresi Vadisinde yerleşme daha yoğundur.